در سالهای اخیر، موجی سبز صنعت تکنولوژی را فرا گرفته و تولیدکنندگان پیشرو گوشیهای هوشمند با جدیت به سمت افزایش سهم مواد بازیافتی در محصولات خود گام برمیدارند. اگرچه رویای گوشی کاملاً بازیافتی هنوز فاصله زیادی با واقعیت دارد، اما بخش قابل توجهی از اجزای دستگاههایی که امروز در دست ماست، از مواد بازیافتی ساخته شدهاند و این سهم در آیندهای نزدیک به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت. این رویکرد نه تنها به کاهش ردپای کربن کمک میکند، بلکه امنیت زنجیره تامین را نیز ارتقا میبخشد و مسیر را برای اقتصاد چرخشی هموار میسازد.
چرا مواد بازیافتی در گوشیهای هوشمند حیاتی هستند؟
تولید هر گوشی هوشمند مستلزم استخراج معادن عناصر کمیاب و فلزات ارزشمندی نظیر آلومینیوم، کبالت، لیتیوم و مس است. این فرآیندها نه تنها به شدت آلاینده هستند و محیط زیست را تخریب میکنند، بلکه با محدودیت منابع جهانی نیز مواجهاند. بنابراین، استفاده از مواد بازیافتی در گوشیها دو هدف اصلی را دنبال میکند:
کاهش ردپای کربن: با استفاده مجدد از مواد، نیاز به استخراج و فرآوری اولیه کاهش یافته و در نتیجه، انتشار گازهای گلخانهای و مصرف انرژی به میزان چشمگیری پایین میآید.
تضمین امنیت زنجیره تامین: وابستگی به معادن اولیه کاهش مییابد و پایداری در تامین مواد اولیه برای تولیدات آتی تضمین میشود.
سهم مواد بازیافتی در اجزای کلیدی گوشیها
تولیدکنندگان با تمرکز بر اجزای مختلف گوشی هوشمند، درصد مواد بازیافتی را در بخشهای گوناگون افزایش دادهاند:
آلومینیوم: یکی از پایدارترین و ارزشمندترین گزینهها برای بازیافت است. بازیافت آلومینیوم تا ۹۵ درصد انرژی کمتری نسبت به تولید آلومینیوم خام نیاز دارد و کیفیت آن تقریباً با نمونه اولیه برابر است. این ماده در قاب، شاسی اصلی و ساختارهای داخلی گوشیهای هوشمند به وفور استفاده میشود.
پلاستیک: پلاستیکهای بازیافتی به ویژه در گوشیهای میانرده و اقتصادی کاربرد فراوان یافتهاند. این مواد قابلیت رنگپذیری و شکلدهی بالایی دارند و میتوانند بدون افت کیفیت در قاب پشتی، ماژولهای دوربین و نگهدارندههای داخلی بردها به کار روند. برندهایی نظیر سامسونگ، موتورولا، نوکیا و حتی سونی از این پلاستیکها بهره میبرند.
فلزات پایه: قلع (در لحیمکاری بردها)، تنگستن (در موتورهای ویبره) و مس (در کابلها و سیمپیچها) نقش کلیدی در مدارهای الکترونیکی دارند. بازیافت این فلزات به دلیل ابعاد کوچک و پیچیدگیهای جداسازی از بردهای چندلایه دشوار و هزینهبر است، اما شرکتهایی مانند اپل و فیرفون تلاش میکنند تا بخشی از این فلزات را از منابع بازیافتی معتبر تامین کنند.
لیتیوم و کبالت (باتریها): لیتیوم عنصر اصلی باتریهای لیتیوم-یون است و تقاضا برای آن رو به افزایش. در حال حاضر، بازیافت لیتیوم به دلیل فرآیند پیچیده و هزینهبر شیمیایی آن محدود است، اما پیشبینی میشود در ۵ تا ۱۰ سال آینده پیشرفتهای چشمگیری در این زمینه حاصل شود. کبالت نیز در پایداری حرارتی و ظرفیت شارژ باتری نقش دارد. با توجه به مشکلات زیستمحیطی و اخلاقی در معادن کنگو، شرکتها به سمت کبالت بازیافتی یا باتریهای با کبالت کمتر روی آوردهاند. بازیافت کبالت از نظر اقتصادی مقرونبهصرفه است و برخی سازندگان درصد قابل توجهی از کبالت مصرفی خود را از منابع بازیافتی تامین میکنند.
عناصر خاکی کمیاب: موادی نظیر ایندیم در اسپیکرها، موتورهای ویبره، نمایشگرها و لنزها به کار میروند. این دسته کمترین سهم را در بازیافت گوشیهای هوشمند دارند، زیرا مقدار آنها در هر دستگاه بسیار ناچیز است و زیرساخت لازم برای جداسازی اقتصادی آنها به طور گسترده موجود نیست.
پیشروان استفاده از مواد بازیافتی در گوشی: اپل و سامسونگ
برندهای مطرح جهانی نه تنها به دلیل سیاستگذاریهای دولتی، بلکه از سر تعهد به حفظ محیط زیست، پیشتاز استفاده از مواد بازیافتی در محصولاتشان هستند:
اپل: این شرکت با برنامههای بلندپروازانه، تمرکز ویژهای بر بازیافت کبالت، عناصر خاکی کمیاب، طلا و قلع دارد. اپل متعهد شد که تا پایان سال ۲۰۲۵، ۱۰۰ درصد کبالت مورد استفاده در باتریهای طراحیشده خود را از منابع بازیافتی تامین کند و با عرضه آیفون ۱۷ به این هدف دست یافت. همچنین، ۱۰۰ درصد طلای مورد استفاده در آبکاری بردها و تمام قلع لازم برای لحیمکاریها، بازیافتی است. ابزارهای اختصاصی مانند ربات «دِیزی» (Daisy) به این شرکت کمک میکند تا قطعات آیفون را با دقت بالا جدا و مواد ارزشمند را بازیابی کند.
سامسونگ: با برنامه «گلکسی برای سیاره» (Galaxy for the Planet)، سامسونگ به استفاده از پلاستیکهای استخراجشده از تورهای ماهیگیری در اقیانوسها روی آورده است. این پلاستیکها در ساخت کلیدها، محفظههای داخلی و ماژولهای اسپیکر به کار میروند و به کاهش تهدید اکوسیستمهای دریایی کمک شایانی میکنند.
چالشهای پیش روی بازیافت کامل گوشیهای هوشمند
با وجود پیشرفتهای چشمگیر، دستیابی به بازیافت ۱۰۰ درصدی گوشیهای هوشمند با موانع قابل توجهی روبرو است:
پیچیدگی طراحی و مواد: گوشیهای هوشمند از صدها قطعه ریز با مواد مختلف و درهمتنیده ساخته شدهاند که جداسازی و بازیافت هر یک را به فرآیندی پیچیده و هزینهبر تبدیل میکند.
فقدان زیرساختهای جامع: بسیاری از کشورها فاقد زیرساختهای لازم برای جمعآوری، تفکیک و فرآوری پیشرفته مواد بازیافتی از زبالههای الکترونیکی هستند.
صرفهی اقتصادی: در برخی موارد، هزینه جداسازی و بازیافت مواد از گوشیهای قدیمی بیشتر از استخراج همان مواد از معادن اولیه است که انگیزههای اقتصادی را کاهش میدهد.
افزایش عمر مفید و چرخه بازیافت: افزایش دوام محصولات و ایجاد تسهیلاتی برای جمعآوری گوشیهای مستعمل، گامهای اساسی برای بهبود چرخه بازیافت هستند.
افق آینده: افزایش سهم مواد بازیافتی در نسلهای بعدی گوشیها
آینده صنعت گوشیهای هوشمند به طور فزایندهای با پایداری زیستمحیطی گره خورده است. انتظار میرود با نوآوریهای بیشتر در تکنیکهای جداسازی مواد، توسعه فرآیندهای بازیافت شیمیایی کارآمدتر و افزایش آگاهی مصرفکنندگان، سهم مواد بازیافتی در تولید گوشیهای نسلهای بعدی به طور چشمگیری افزایش یابد. این تلاشها نه تنها به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی کمک میکند، بلکه نشان از تعهد صنعت تکنولوژی به ساخت آیندهای پایدارتر دارد.
مطالب مرتبط
- آیفون ۱۷e در اوایل ۲۰۲۶ معرفی میشود؛ پرچمداری اقتصادی که مرزها را جابجا میکند
- سامسونگ با تصاحب ۶۴ درصد از سهم بازار جهانی گوشیهای تاشو، بار دیگر از هواوی پیشی گرفت
- آیفون ۱۸ پرو مکس: ۱۰ تحول بزرگ که آینده گوشیهای اپل را در سال ۲۰۲۶ رقم میزند
- آیفون 17e با وداع همیشگی با ناچ و پذیرش داینامیک آیلند، طراحی مدرن اپل را به گوشیهای اقتصادی میآورد